حیات و مرگ جاهلى در فرهنگ وحى

کلام خدا و وحى الهى، عامل حیات‌بخش جوامع بشرى است: یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِسْتَجِیبُوا لِلّٰهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذٰا دَعٰاکُمْ لِمٰا یُحْیِیکُمْ. وحى و نبوت، زنده کنندۀ جامعۀ انسانى است و چون برابر اصل حاکم در مسئله قرآن و عترت-مبنى بر هماهنگى و یگانگى قرآن کریم و دودۀ طیّبه پیامبر عظیم الشأن اسلام صلّى اللّه علیه و آله و سلّم-حکم هر یک حکم دیگرى است، لذا پاسخ به نداى عترت نیز حیات‌بخش است.

مرگ جاهلى نشان از حیات جاهلانه دارد و زندگانى جاهلى در فرهنگ وحى همسان مرگ است و قرآن کریم کسانى را که جاهلانه مى‌اندیشند زنده نمى‌داند:

لِیُنْذِرَ مَنْ کٰانَ حَیًّا وَ یَحِقَّ اَلْقَوْلُ عَلَى اَلْکٰافِرِینَ. خداى سبحان در این آیه «زنده» و «کافر» را مقابل هم قرار داده نه مؤمن و کافر را؛ گویا فرموده است که انسان یا زنده است یا کافر.

در بسیارى از موارد قرآن کریم چهار مطلب را با ایجازى سودمند بیان مى‌دارد، به گونه‌اى که دو امر از آنها را که به حسب ظاهر نابرابرند اما در حقیقت و باطن برابرند ذکر مى‌کند و دو امر دیگر از نسبت آن دو امر یاد شده روشن مى‌شود؛ مثلا در این آیه «زنده» و «کافر» را در تقابل با یکدیگر قرار داد و فرمود که انسان، یا زنده است یا کافر، با اینکه برحسب تقسیم متعارف، انسان یا زنده است یا مرده؛ آن‌گاه زنده یا مسلمان است یا کافر؛ شیوۀ قرآن در این تقسیم به شکلى است که مى‌گوید انسان یا مؤمن است یا مرده.

یعنى فرهنگ وحى کافر را مرده مى‌داند و از آنجا که در برابر کافر عنوان زنده و در برابر زنده عنوان کافر را به کار گرفت، روشن مى‌شود که در نگاه قرآن کافر در حقیقت مرده است و حیات حقیقى تنها از آن اهل ایمان است. این تقابل گرچه به حسب ظاهر مستبعد مى‌نماید، در واقع هرگز استبعاد ندارد بلکه برابر است.

آن‌که به مرگ جاهلى از دنیا برود، جاهلانه زیسته است و هرکه جاهلانه زندگى کند، از حیات حقیقى بهره ندارد. آن‌که امام عصر عجل اللّه تعالى فرجه خویش را نشناسد و در پرتو خورشید ولایت او قرار نگیرد، زندگى جاهلانه دارد و از حیات انسانى تهى است، گرچه حیات حیوانى دارد. همان‌طور که اگر فردى عالما و عامدا در برابر حقانیت و حقیقت قرآن خضوع نکند و آن را نپذیرد و کلام الهى را نشناسد، در فرهنگ قرآن مرده خوانده مى‌شود، آن‌که با امام زمان عجل اللّه تعالى فرجه خویش رابطۀ ولوى برقرار نسازد و ولایت امام زمان عجل اللّه تعالى فرجه خود را نشناسد یا آن را برنتابد، حقیقتا مرده است و هرگز از زندگى قرآنى که هماهنگ با حیات ولوى است بهره‌اى ندارد.

« بخشی از کتاب امام مهدی(عج) موعود موجود » اثر آیت الله جوادی آملی